Pek çoğumuz ideal ya da sağlıklı kilomuzu hesaplamanın basit bir formülü olmasını isteriz. Ancak bunu hesaplamak maalesef ki o kadar da kolay değil. Sağlıklı/ideal kilo kavramı yaş cinsiyet, vücut tipi, kemik yoğunluğu, kas-yağ oranı ve genel sağlık durumunuz gibi sayısız faktörden etkilendiği için ideal kilonuzu genel bilgi kaynaklarını kullanarak hesaplamanız sizi çok doğru bir sonuca götürmeyecektir.
Her ne kadar aynı yaş ve boyda olsanız da sizin için sağlıklı olan kilo, aile bireyleri ya da arkadaşlarınızınkinden farklı olabilir. Çünkü her bir birey farklıdır ve bu şekilde yapacağınız hesaplamalar sizin ideal kilonuzu olması gerektiğinden daha fazla ya da daha az tahminlemenize neden olabilir.
Uzun zamandır sağlıklı kilonun belirlenmesinde en güvenilir kabul edilen hesaplama şekli Vücut Kitle İndeksi(VKİ) formülünün kullanılmasıdır. Ancak yazının devamında da açıklayacağım gibi bu hesaplamada pek çok sınırlamanın olmasından ötürü sadece yaklaşık bir fikir verir. VKİ kişisel hesaplamalardan çok genel popülasyon için kullanılması durumda daha doğru veriler elde edilmesine yardımcıdır.
Vücut Kitle İndeksi ve Bel-Kalça Oranı
VKİ ve bel-kalça oranı uzmanların sıklıkla kullandıkları kilo hesaplama yöntemleridir. Bu sayede kişinin sağlıklı kilosuna ne kadar yakın ya da uzak olduğu belirlenmektedir.
VKİ:
Kişinin boy ve kilosu üzerinden yapılan bir ölçüm şeklidir. Kilonun, boyun karesine bölünmesi ile elde edilir.
Örneğin: 80 kilo ve 1.8 m uzunluktaki bir kişi için hesaplama:
1.8×1.8=3.24
80:3.24=24.69 VKİ
Kişiler VKİ değerlerine göre şu şekilde sınıflandırılırlar:
18.5 düşük kilolu
18.5 – 24.999 ideal
25 – 29.999 fazla kilolu
30+ obez
40 morbid (ölümcül) obez
Bazı ülkelerde ideal kilo değeri VKİ 20’den başlatılmaktadır.
VKİ hesaplamalarında diğer vücut ölçüleri devre dışı olması sebebiyle gerçekçi sonuçlar elde edilemeyebilir. Örneğin sporcu bir kişi ile spor yapmayan ve göbekli bir kişinin boy ve kiloları ve dolayısıyla VKİ değerleri aynı olabilir. Çünkü insanlar farklı kemik yoğunlukları, farklı kas-yağ oranlarına sahip olabilir ve VKİ bu değerleri göz önünde bulundurmaz. Bu yüzden; obez ve kilolu kişilerde vücut yağ içeriğinin daha az hesaplanmasına ve kaslı kişilerde de tam tersi olarak daha fazla hesaplanmasına neden olur.
Bel-kalça oranı
“Bel-kalça Oranı” kişilerin bel ile kalça çevrelerinin birbirine oranının hesaplanmasıdır. Belin en dar olan kısmı(genellikle göbek deliğinin hemen üstü) ile kalçanın en geniş olan kısmı hesaplamaya dahil edilir. Örneğin bel çevresi 65 cm ve kalça çevresi 92 olan bir kişi için Bel-Kalça Oranı: 65:92= 0.70’dir.
Bel –kalça oranı sınıflandırmaları kadın ve erkekler için farklıdır.
Erkeklerde;
<0.9 kardiyovasküler hastalıklar açısından düşük risk
0.9 – 0.99 arası kardiyovasküler hastalıklar açısından orta risk
>1 kardiyovasküler hastalıklar açsından yüksek risk
Kadınlarda;
<0.8 kardiyovasküler hastalıklar açısından düşük risk
0.8 – 0.89 arası kardiyovasküler hastalıklar açısından rota risk
>0.90 kardiyovasküler hastalıklar açısından yüksek risk
Bel-Kalça oranı ile VKİ Karşılaştırması
Bel kalça oranı, VKİ’ye göre sağlıklı kilonuzu hesaplamada çok daha gerçekçi sonuçlar verir. Elma formundaki kişilerin, armut formundaki kişilere kıyasla bel kalça oranı daha büyük değerlere sahiptir ve bu kişiler pek çok hastalık açısından daha fazla risk altındadır. Elma formundaki kişilerde yağlanma bel bölgesinde fazlayken, armut formundaki kişilerde yağlanma kalçada yoğunlaşmaktadır.
Bel kalça oranı hesaplaması, hastalık riskleri ve ideal kilo boyutuyla VKİ’ye göre üstünlük gösterse de vücuttaki toplam yağ ve kas-yağ oranını göstermez.
Vücut yağ oranının ölçümü
Bir kişinin vücudundaki toplam yağ miktarının kilosuna bölünmesi ile elde edilir. Bu hesaplamaya vücuttaki depo yağlar ve esansiyel yağlar dahil edilir.
Esansiyel yağlar: Yaşama devam edebilmemiz için gerekli olan yağlardır. Kadınların vücudunda esansiyel yağlar %10-13 oranındayken, erkeklerde %2-5 oranındadır.
Depo yağlar: Bu yağlar vücudun yağ dokularında birikmiş olan fazla yağlardır. Bu depolanmış yağların bir kısmı karın bölgesindeki iç organların korunmasında kullanılır.
İdeal yağ oranları konusunda küçük farklılıklar içeren görüşler olsa da yaklaşık olarak kabul gören değerler şunlardır.
Esansiyel yağlar: erkekler için %2-4, kadınlar için %10-12
Toplam yağ:
Erkek sporcular için %6-13, kadınlar 14-20
Sporcu olmayan fit erkekler için %14-17, kadınlar için %21-24
Erkekler için kabul edilebilir değerler%18-25, kadınlar için %25-31
Kilolu erkekler için %26-37, kadınlar için %32-41
Obez erkekler için %38+ ve kadınlar için %42+
Vücut yağ oranı bir kişinin fitliği ve genel sağlığının belirlenmesindeki en etkili yöntemdir çünkü burada vücut kompozisyonunun yağlılık yönünden gerçek değerlerine ulaşılabilmektedir. Vücut yağ oranı erkeklerde %25 ve üzeri ve kadınlarda %31 ve üzeri ise bu kişilere kolaylıkla fazla kilolu dememiz mümkündür. Vücut yağ oranı özel tartım cihazları kullanılarak hesaplanmaktadır.
