Çinko, bazı gıdalarda doğal olarak bulunan bir eser mineraldir, yani vücudun sadece küçük miktarlara ihtiyacı vardır. Ancak neredeyse 100 enzimin hayati kimyasal reaksiyonları gerçekleştirmesi için gerekli olduğundan vücut için çok önemlidir. DNA sentezi, hücrelerin büyümesi, proteinlerin oluşturulması, hasarlı dokunun iyileşmesi ve sağlıklı bir bağışıklık sisteminin desteklenmesinde kilit roller üstlenir. Hücrelerin büyümesine ve çoğalmasına yardımcı olduğundan, çocukluk, ergenlik ve hamilelik gibi büyümenin hızlı gerçekleştiği dönemlerde yeterli çinko alımı şarttır. Çinko ayrıca uygun tat ve koku alma duyularıyla ilişkilidir. Vücut çinkoyu depolayamadığından, çinkonun vücuttaki miktarını korumak için günlük olarak çinko alımı gerekmektedir.
Önerilen Günlük Alım Miktarı Ne Kadar?
19 yaş üstü yetişkinler için günlük önerilen çinko miktarı erkekler için 11 mg ve kadınlar için 8 mg’dır. Hamilelik ve emzirme dönemleri için ise ihtiyaç biraz artar ve sırasıyla 11 mg ve 12 mg’dir.
Tolere edilebilir üst alım seviyesi günlük yetişkin kadın ve erkekler için 40 mg’dir. Bu miktara kadar çinko alımının sağlık üzerinde zararlı etkilere neden olma olasılığı oldukça düşüktür.
Çinko Kaynakları Nelerdir?
Çinko hem hayvansal hem de bitkisel besinlerde bulunabilen bir mineraldir. En iyi çinko kaynakları arasında kabuklu deniz canlıları, kırmızı ve beyaz etler, süt ürünleri ile bakliyatlar ve yağlı tohumlar bulunmaktadır. Dana, kuzu, tvuk ve hindi etleri, peynir, yoğurt, yumurta, kabak çekirdeği, kuru fasulye, nohut, kaju, badem ve tam tahıllar iyi çinko kaynakları arasındadır.
Bitkisel çinko kaynakları aynı zamanda çinkoyu bağlayabilen ve emilimi azaltabilen fitatlar içerir. Bu nedenle bitkilerden sağlanan çinkonun biyoyararlılığı hayvanlardan sağlanan çinko kadar olamamaktadır.
Çinko Takviyeleri Almalı mıyım?
Çinko takviyeleri genellikle hap formunda olur. Fazla çinko almak, demir ve bakırın emilimini engelleyebilir. Yüksek dozlar alınan çinko bulantı ve hatta kusmaya neden olabilir. Bu nedenle, beslenmenizde yeteri kadar çinko lıyorsanız takviye almanıza gerek yoktur. Vücutt çinko eksikliği tespit edilmişse ya da bir beslenme uzmanı tarafından beslenme alışkanlıklarınız incelenip yetersiz çinko aldığınızın öngörülmüşse takviye çinko almanız yararlı olabilir.
Çinko Eksikliği
Çinko eksikliğinde büyüme geriliği, iştah kaybı ve bağışıklık fonksiyonunun bozulması görülebilir. Daha yoğun çinko eksikliği saç dökülmesine, ishale, cinsel olgunlaşmanın gecikmesine, iktidarsızlığa, erkeklerde hipogonadizme, göz ve cilt lezyonlarına neden olur. Kilo kaybı, yaraların iyileşmesinde gecikme, tat anormallikleri ve zihinsel karmaşa da ortaya çıkabilir. Bu belirtilerin çoğu sadece çinko eksikliğinde görülmez ve başka sağlık sorunlarıyla da ilişkili olabilir. Bu nedenle çinko eksikliğinin olup olmadığını belirlemek için tahlillerin yapılması gereklidir.
Çinko eksikliği dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 30’unu etkileyen ciddi bir sağlık sorunudur.
Düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşayan insanlar, çinko bakımından zengin gıdalara sınırlı erişim nedeniyle özellikle risk altındadır. Çinko eksikliği, özellikle çocuklarda ishal ve zatürree gibi hastalıklara neden olabilmektedir.
Çinko eksikliği açısından şu kişiler daha fazla risk altındadır:
-Sindirim sistemi bozuklukları (ülseratif kolit, Crohn hastalığı, çölyak hastalığı, kronik ishal vb.)
-Kronik karaciğer hastalığı
-Kronik böbrek hastalığı
-Orak hücre hastalığı
-Diyabet
-Malignite
-Beslenme bozukluğu olanlar
-Vejetaryenler ve veganlar
-Prematüre ve düşük doğum ağırlığı olan bebekler
-Çocuklar ve ergenler
-Hamile ve emziren kadınlar
-65 yaş üstü
