Çinko, vücutta pek çok görevi olan önemli bir mineraldir. Hücrelerin gelişimi, onarımı ve bölünmesi için gerekli olan kimyasal tepkimelerin gerçekleşmesine yardımcı olur. Bağışıklık sistemini güçlendirir, yaraların iyileşmesini teşvik eder, tat ve koku alma hissini arttırır. Cilt, saç ve tırnakları güçlendirir. Büyüme ve gelişimi desteklediği için gebelikte olduğu kadar çocuklarda da yeterli alımı çok önemlidir.
Vücutta depolanabilen bir mineral olmadığı için gıdalarla yeterli alımı çinko eksikliğinin yaşanmaması için gereklidir.
Çinko Eksikliği Belirtileri
Belirtiler çinkonun vücuttaki görevleri ile bağlantılı olarak ortaya çıkar. En yaygın semptomlar arasında şunlar bulunmaktadır:
-İştah kaybı
-Beklenenden yavaş büyüme ve gelişim
-Bağışıklık sisteminin zayıflaması
Yoğun çinko eksikliği oluştuğunda ise şunlar yaşanabilir:
-Gecikmiş cinsel olgunlaşma
-İshal
-Göz ve cilt lezyonları
-Halsizlik
-Tat ve koku almada bozulmalar
-Saç dökülmesi
-Yaraların iyileşmesinde gecikme
-Açıklanamayan kilo kaybı
-Yetersiz testosteron üretimine bağlı iktidarsızlık
Çinko Eksikliği Nedenleri?
Dünya genelinde her beş kişiden birinde yetersiz beslenmeye bağlı çinko eksikliği olduğu tahminlenmektedir. Çinko eksikliğinin altta yatan nedenleri arasında şunlar bulunmaktadır:
-Beslenmeyle yetersiz çinko alımı
-Emilim yetersizliği nedeniyle besinlerdeki çinkonun kaybedilmesi
-Kronik hastalıklar
Aşağıdaki kronik hastalıklar ya da koşullarda çinko eksikliğine rastlanabilir:
-Kanser
-Kronik böbrek hastalığı
-Kronik karaciğer hastalığı
-Kronik ishal
-Çölyak hastalığı
-Crohn hastalığı
-Diyabet
-Pankreas hastalığı
-Ülseratif kolit
-Orak hücre hastalığı
-Alkol bağımlılığı
Diğer risk faktörleri arasında vejetaryenlik ve yaşlılık sayılabilir. Vejetaryenlerde çinko büyük çoğunlukla bitkisel kaynaklardan alınmaya çalışılır. Oysaki çinko hayvansal gıdalarda daha çok miktarda bulunur ve vücutta daha çok emilip, kullanılır. Bitkisel kaynaklardaki fitatlar nedeniyle bu besinlerdeki çinkonun emilimi düşüktür. Bu durumda da çinko eksikliği oluşabilir. Yaşlılarda ise yetersiz beslenme ve kullanılan ilaçlara bağlı olarak vücutta var olan çinko salınımının artması gibi nedenler eksikliğe neden olabilir.
Teşhis ve Tedavi
Kan testleriyle teşhis edilebilir fakat hücrelerde çok küçük miktarlarda bulunduğundan kesin kanıya varılması biraz güçtür. Kişinin beslenmesine ilişkin bilgilerin alınması çinko eksikliğinin teşhisine yardımcı olur.
Çinko eksikliği olan kişiler doktor önerisiyle takviyeler kullanabilir. Et, tavuk, balık, organ etleri, kabuklu deniz canlıları, yumurta, süt ve süt ürünleri, bakliyatlar, tam tahıllar ve yağlı tohumlar iyi çinko kaynaklarıdır ve çinko eksikliğinde alınması önerilen besinlerdir.
Bakliyatları pişirmeden önce suda bekletmek içeriğindeki fitatların azalmasına ve içeriğindeki çinkonun vücut tarafından daha yüksek miktarlarda emilmesine yardımcı olur. Ekşi mayalı ekmeklerde fitat oluşumu, yaş mayaya göre çok daha düşüktür ve bu ekmekler tercih edilebilir.
