İnsanlar üzerinde bugüne kadar gerçekleştirilmiş en kapsamlı araştırmanın sonuçlarına göre kötü beslenme dünyadaki her 5 ölümden 1’i için risk faktörüdür.
Milyonlarca insan sağlıkları için yanlış olan besinleri tüketmektedir. Global Hastalık Yükü (Global Burden of Disease) araştırmasına göre tam tahıllar, meyve ve sebzeler, yağlı tohumlar ve yağlı balıklar gibi sağlıklı besinlerden fakir, tuz açısından zengin beslenmek erken ölüm riskini arttırmaktadır.
Washington Üniversitesi Sağlık Metrikleri ve Değerlendirme Enstitüsü’nün 195 ülkeden 20 yıl boyunca toparladığı verilerle beslenmenin sağlık üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri incelenmiş ve kötü beslenmenin 2017 yılında dünya genelinde 11 milyon kişinin yaşamını yitirmesine neden olduğu belirlenmiştir. Kötü beslenme çoğunlukla kardiyovasküler hastalıklar ve kanserlere bağlı ölümlerle ilişkilendirilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre kötü beslenme, sağlık riski çok iyi bilinen sigara içmekten daha tehlikeli sonuçlara neden olmaktadır.
İnsanlar; yaş, cinsiyet, yaşadığı ülke ve sosyoekonomik statüden bağımsız olarak kötü beslenme durumundan eşit derecede etkilenmektedir. Sağlıklı gıda tüketiminin düşük ve sağlıksız gıda tüketiminin yüksek olması diğer faktörlere bakmaksızın kişinin sağlığını tehdit etmektedir.
Araştırmaya göre yüksek tansiyon ve kalp hastalıklarına neden olan yüksek sodyum alımı beslenmeye bağlı ölümlerin dünya genelindeki birinci nedendir. Fakat araştırma geneline bakıldığında esas problemin sağlıksız gıdaların çok tüketilmesinden ziyade sağlıklı gıdaların az tüketilmesi olarak belirlenmiştir. Sodyum ve trans yağların fazla tüketilmesinin yanında esas risk, sağlıklı yiyecekler sınıfında olan tam tahılların, sebze ve meyvelerin, yağlı tohum ve çekirdeklerin, çoklu doymamış yağların ve bakliyatların yeterince tüketilmemesidir.
Araştırmacılara göre bu bulguların anlamlı bir mesajı bulunuyor. İnsanlara sağlıksız yiyecekleri kesmesini önermek yerine sağlıklı yiyecekleri beslenmelerine daha fazla eklemeleri gerektiğini söylemenin insanların beslenme önerilerine uyma eğilimlerinde artış sağlayabilir.
Çalışma, 15 besin ve besin ögesi (meyveler, sebzeler, lif, işlenmiş etler gibi) odaklı olarak yürütülmüş, her bir besin ya da besin ögesinin ideal tüketimine ilişkin mevcut araştırma verileri üzerinden tahminlemeler yapılmış, araştırma kapsamında gerçekleşen tüketim miktarları ve bu besin ya da besin ögelerinin gerçekleşen tüketiminin hastalıklar ve sağlık sorunları ile ilişkisi incelenmiştir. İnsanların beslenme kalitesi; kan basıncı, kolesterol ve diğer metabolik risk faktörleri bağlamında değerlendirilmiştir.
Dünya genelinde; şekerli içecekler, trans yağlar ve işlenmiş etlerin fazlaca tüketilmesi ve bunun yanında sağlıklı gıdaların çok az tüketilmesi ölüm ve hastalıklarla ilişkili bulunmuştur. Ve yine dünya genelinde 15 kategoride yer alan besin ve besin ögelerinin hiçbirinin doğru miktarlarda tüketilmediği belirlenmiştir. Çalışmada kötü beslenmeye bağlı ölümler en çok Okyanusya’da ve en az ölümler gelir düzeyi yüksek olan Asya-Pasifik ülkelerinde görülmüştür.
Geleneksel olarak sağlıklı gıda denince sebzeler ve meyveler ilk akla gelse de ve bunların yeterli tüketimi hala çok önemli olsa da araştırma göstermiştir ki yağlı tohumlar ve tam tahıllardaki tüketim azlığı dünya genelindeki en belirgin beslenme hatasıdır.
Araştırma verilerine göre insanlar beslenme kalitelerini arttırmak için tam tahıllar ve yağlı tohumları beslenmelerine daha fazla ekleyerek işe başlayabilirler çünkü kişiler en çok bu gıda gruplarından yetersiz beslenmektedir. İnsanların sadece %12’si yeterince yağlı tohum ve sadece %23’ü yeterince tam tahıllar tüketmektedir. Tam tahıllar; kanser, tip 2 diyabet ve kardiyovasküler hastalıkların riskini azaltırken yağlı tohumlar bol miktarda vitamin, mineral ve kalp dostu yağlardan zengindir.
