Bağırsak sağlığımızın tüm sağlığımız üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğunu son yıllarda daha net bir şekilde anlamaya başladık. Bu nedenle de bağırsak sağlığını koruyacak ve geliştirecek şekilde beslenmenin önemi git gide arttı. Ben de danışanlarıma diyet hazırlarken buna daha fazla dikkat ediyor ve beslenme programlarında bağırsak sağlığını her şeyin üstünde tutuyorum.
Bozulmuş bağırsak sağlığının özellikle otoimmun hastalıklarla ilişkili olduğunu biliyoruz. Peki, bağırsaklarımız otoimmun hastalıkların gelişimine nasıl zemin hazırlıyor, bunu beslenme ile önlememiz mümkün mü? Bu yazımızda bu konuları ele alacağız.
Geçirgen Bağırsak Sendromu Nedir?
Geçirgen ya da sızdıran bağırsak sendromu sindirim sistemini etkileyen ve birçok hastalıkla ilişkilendirilen önemli bir sağlık sorunudur.
Sindirim sisteminin en önemli parçası olan bağırsaklar, katı ve sıvı besinleri parçalar ve bunları emerek vücudun kullanabileceği formlara dönüştür. Vücudun yararlanabileceklerini kan dolaşımına aktarırken besinlerde bulunan zararlı maddelerin kan dolaşımına girmesine engel olur.
Bağırsaklardaki sıkı kavşaklar sindirilen katı ve sıvı gıdaların kan dolaşımına girmesine izin verir. Bu sıkı kavşaklar sadece sindirilmiş besinlerin geçişini sağlayacak ölçüde esnektir. Bağırsak duvarında bulunan bu sıkı kavşaklar olması gerektiğinden daha gevşek olduğunda geçirgen bağırsak sendromu oluşur.
Geçirgen bağırsak sendromunda sadece vitaminler, mineraller ve diğer besin öğelerinin geçmesi gereken bu sıkı kavşaklardan artık zararlı bakteriler, toksinler ve vücuda zarar verebilecek olan sindirimi tamamlanmamış gıda parçacıkları geçebilmektedir. Bu durumun vücutta enflamasyonu tetiklediği ve bağışıklık reaksiyonunu uyardığı düşünülmektedir. Ancak bilimsel kanıtların yetersizliği nedeniyle doktorlar tarafından ciddi bir sağlık sorunu olarak hala kabul edilmemektedir. Öte taraftan alternatif tıpta, otoimmun hastalıklar, migren, gıda duyarlılıkları, otizm, cilt problemleri ve kronik yorgunluk da dahil olmak üzere pek çok sağlık sorununun nedeni olarak gösterilmektedir.
Geçirgen Bağırsak Sendromu Nedenleri
Geçirgen bağırsak sendomunun nedenleri hala tam olarak bilinmemektedir. Buna karşın çölyak ve tip1 diyabet gibi hastalıklara eşlik eden bir sağlık sorunu olduğu açıkça bilinmektedir.
Zonulin, bağırsaklardaki bu sıkı kavşakları düzenleyen bir proteindir. Araştırmalara göre bu proteinin yüksek düzeylerde bulunması bu kavşakları gevşetmekte ve geçirgen bağırsak sendromunun ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Bakteriler ve glutenin zonulin düzeyini arttırdığına ilişkin veriler bulunmaktadır. Çölyak hastalarında gluten bağırsak geçirgenliğini arttırmaktadır. Ancak çölyak hastalığına bağlı olmayan gluten duyarlılığı üzerine yapılan çalışmalarda elde edilen sonuçlar karışıktır. Test tüplerinde yapılan çalışmalar glutenin bağırsak geçirgenliğini arttırdığını bulsa da insan bazlı çalışmalarda aynı sonuçlar elde edilememiştir.
Bağırsak disbiyozu olarak tanımlanan ve bağırsaklardaki sağlıklı bakterilerin sayısının azalması sonucunda ortaya çıkan sağlık sorununda da bağırsak geçirgenliğinin arttığı düşünülmektedir.
Bağırsak geçirgenliğinin nedenleri arasında şunlar da bulunmaktadır:
- Kötü ya da yetersiz beslenme,
- Enfeksiyonlar,
- Lektinler( tahıllarda bulunur)
- Sistemik hastalıklar,
- Düşük mide asidi,
- Zehirli maddelere (toksinlere) maruz kalma,
- Gıda alerjileri
Otoimmun Hastalıklar ve Bağırsaklarımız İlişkilidir
Otoimmün hastalıklar hakkında anlaşılması gereken ilk şey, bunların bağışıklık sistemi hastalıkları olmasıdır.
Otoimmun hastalıklarda bağışıklık sisteminiz hatalı bir şekilde kendi dokularınıza saldırmaya başlar. Saldırı altındaki tiroidiniz, bağırsaklarınız, beyniniz, cildiniz, karaciğeriniz veya başka bir organınız olabilir. Vücudunuzun hangi kısmı kuşatma altında olursa olsun, altta yatan sorunun kaynağı bağışıklık sisteminizdir. Herhangi bir otoimmün hastalığın gelişimini önlemek ya da var olan hastalığı tedavi etmek için bağışıklık sisteminizi tekrar kontrol altına almanız gerekmektedir.
Otoimmün hastalığın gelişmesi için üç koşul mevcut olmalıdır:
- Genetik
- Çevresel tetikleyiciler
- Geçirgen bağırsak
Bağırsak geçirgenliğini artıran iki ana tahriş edici
- Gluten
- Kolon bakterilerinin ince bağırsaklara translokasyonu (hareketi)
Birçok mikrop, insan dokularında bulunan yapılara benzeyen veya “taklit eden” yapılar üretir.
Bağışıklık sistemimiz bu benzerlik nedeniyle bu mikroplara karşı savaşırken kendi dokularımıza da saldırır ve bu da otoimmün reaksiyona neden olur.
Çevresel tetikleyiciler önlenebilirse otoimmün süreç durdurulabilir. Bunun sağlanabilmesi için bağırsak bariyerinin fonksiyonunun yeniden oluşturulması gerekmektedir.
Bu durum hangi hastaları etkiler?
- Lyme
- Otoimmün (Crohn, RA, Hashimoto, Lupus, MS)
- Otizm
- Bağışıklığı baskılanmış
- Fibromiyalji
- Hassas Bağırsak Sendromu
- Bağırsak geçirgenliği
- Aşırı duyarlılık (Alerjiler, Egzama, Döküntüler, Kimyasal ve Gıda Hassaslıkları)
Otoimmün hastalık için yaygın olarak reçete edilen ilaçların bağırsak geçirgenliğinin kötüleştirici etkileri olabilmektedir. Çünkü enflamatuar hastalık için immünsüpresif tedaviler, bu süreçleri yönlendiren patojenlerin daha kolay yayılmasına izin verir.
Geçirgen Bağırsak Sendromu Tedavisi ve Beslenme
Resmen bir tıbbi hastalık kategorisinde olmadığı için önerilen bir ilaç tedavisi de yoktur. Yine de sindirim sisteminizi sağlıklı tutmak için yapabileceğiniz pek çok şey bulunmaktadır.
Öncelikle bağırsaklardaki yararlı bakteri sayısını arttırıp zararlı bakterileri dengelemek için beslenmenize dikkat edebilirsiniz. Yararlı bağırsak bakterilerinin sayıca azalması ve zararlı bakterilerin bağırsakları istilası sonucunda kronik enflamasyon, kanserler, tip2 diyabet ve kalp hastalıkları da dahil olmak üzere pek çok hastalığa davetiye çıkartırsınız.
Beslenmenize şunlara dikkat ederek bağırsak sağlığınızı iyileştirebilirsiniz:
Bunları tüketebilirsiniz;
Bağırsak florasını düzenlemek için sebze ve meyve tüketmelisiniz. Bunların içeriğinde bulunan çözünür lifler yararlı bakterilerin beslenmesine yardımcı olur. Aynı şekilde turşu, salamura gibi fermente ürünler, iyi gelebilir.
Bunlardan uzak durmalısınız;
Buğday içeren ürünler, gluten içeren diğer tahıllar, işlenmiş etler, pastane ürünleri, hazır krakerler, bisküviler ve kekler, süt, peynir ve dondurma, rafine yağlar, yapay tatlandırıcılar, hazır soslar, alkollü, gazlı ve diğer şekerli içecekler.
Bağırsak Sağlığını İyileştirmenin Diğer Yolları
Bağırsak sağlığının iyileştirilmesinde beslenme ana unsurdur ancak yapabileceğiniz başka bazı şeyler de vardır.
Probiyotik takviyeleri kullanın: Bu takviyeler fermente gıdalarda doğal olarak bulunan yararlı bakterileri içerirler. Beslenmenizde yeterince probiyotik alamıyorsanız takviyelerle bu açığı kapatabilirsiniz.
Stresi azaltın: Kronik stres faydalı bağırsak bakterilerine zarar verir. Meditasyon ve yoga gibi aktiviteler stresinizi azaltmaya yardımcı olabilir.
Sigaradan uzak durun: Sigara dumanı bağırsak sağlığınızı olumsuz etkiler, sindirim sisteminde iltihaplanmayı arttırabilir. Sigarayı bırakmak bağırsaklardaki yararlı bakterilerin sayısını arttırmaya ve zararlı bakterilerin sayısını azaltmaya yardımcı olabilir.
Uyku: Uyku azlığı sağlıklı bağırsak bakterilerinin sayıca azalmasına neden olabilir ve bağısak geçirgenliğini arttırabilir.
Alkolden uzak durun: Bilimsel verilere göre aşırı alkol tüketimi belirli proteinlerle etkileşime neden olarak bağırsak geçirgenliğini arttırabilir.
