Dünya Sağlık Örgütü’nün gıda zehirlenmeleri konusundaki tahminlerine göre yılda 600 milyon kişi gıda zehirlenmesi yaşanmaktadır. Bir başka ifadeyle dünya genelinde yılda ortalama her on kişiden biri gıda zehirlenmesine maruz kalmakta… Bu zehirlenmelerin 420.000’i ise ölümle sonuçlanmış ve bu ölümlerin 125.000’i ise ne yazık ki beş yaş altındaki çocuklarda yaşanmıştır. Türkiye’de 2014 yılı verilerine göre 16 bin kişi, dışsal yaralanmalar ve gıda zehirlenmeleri nedeniyle yaşamını yitirmiştir.
Gıda zehirlenmesi nedir?
Gıda zehirlenmesi, bulaşıcı bakteriler, parazitler veya virüsler olan patojenlerle kirlenmiş yiyeceklerin tüketilmesinden kaynaklanır. Çoğu gıda zehirlenmeleri sindirim sisteminde semptomlara neden olur.
Gıda üretimi ve güvenliği alanındaki ilerlemelere rağmen, gıda zehirlenmesi hala çok yaygındır. Gıdalar üretim, işleme, nakliye, saklama, hazırlama veya pişirme sırasında zehirli hale gelebilir.
2013 yılında yapılmış bir çalışmaya göre gıda zehirlenmelerinin %51’i bitkisel gıdalar, %49’u ise hayvansal gıdalardan kaynaklanmaktadır.
Sıcak havaların hüküm sürdüğü yaz aylarında yiyecek ve içeceklerdeki mikroorganizmalarda artış olur, dolayısıyla gıdalar daha çabuk bozulur ve gıda zehirlenmeleri görülme sıklığı artar.
Gıda zehirlenmesi belirtileri
Gıda zehirlenmelerinin en yaygın belirtileri arasında bulantı, kusma, karın krampları ve ishal bulunmaktadır. Bazen ateş de görülebilir. Besin zehirlenmeleri genellikle, aniden başlar, kontamine olmuş besinler tüketildikten sonra hastalık belirtileri 30 dakika ile 72 saat arasında ortaya çıkabilir.
Birçok gıda zehirlenmesi hafif seyreder ve genellikle kendiliğinden iyileşme olur. Bununla birlikte, şiddetli ya da kronik vakalarda tıbbi müdahale gerekmektedir. Kanlı ishaliniz varsa, ishal ile birlikte boyun sertliği, şiddetli baş ağrısı veya ateş varsa, zehirlenme belirtileriniz iki günden fazla devam ediyorsa hemen bir hekime başvurun.
Bebekler, çocuklar, yaşlılar, gebeler ve bağışıklık sistemi zayıf kişilerin besin zehirlenmelerine daha duyarlı olduğu unutulmamalıdır.
Gıda zehirlenmesi tedavisi
Kusma ve ishal geliştiğinde, ilk yapılması gereken kaybedilen sıvının yerine konmasıdır. Kusması devam eden, bulantı nedeniyle ağızdan sıvı alamayan, uzun süreli ishali ve özellikle yüksek ateşi olan hastaların ağızdan sıvı alarak kayıplarını karşılamak mümkün olmayabilir. Bu durumdaki hastalar, hem intravenöz sıvı verilerek hem de düşünülen tanıya uygun ilaçlarla tedavi edilmelidir.
Hastalar iyileşene kadar ‘ishal diyeti’ uygulanır. Hastalar, yağsız ve posasız gıdalar ile beslenmelidir. İshal diyetinde; beyaz ekmek, yağsız peynir, çok iyi pişmiş yağsız haşlama veya ızgara et, yoğurt ve pirinç lapası gibi gıdalar tüketilebilir, çiğ sebze ve meyveler ile tatlı ve yağlı besinlerden, kızartmalardan, soslu yemeklerden ve süt ürünlerinden kaçınılmalıdır. Ayrıca bol miktarda su ve diğer sıvı gıdalar tüketilmelidir. Su eksikliğinin böbrek yetmezliği ve koma ile ölüme neden olabileceği unutulmamalıdır.
Önemli Hijyen Kuralları:
Hijyen kurallarına uygun hareket ederek zehirlenme olasılığını en düşük düzeye indirmek mümkündür. Bunun için aşağıdaki kuralları uygulamanız önerilir.
- Yemekler sıcakken buzdolabına konulmamalıdır. Yeni pişmiş, sıcak yemek oda sıcaklığında soğutulmalıdır. Özellikle sıcak havalarda pişirilen yemek 1-2 saat sonra buzdolabına kaldırılmalıdır.
- Eller, mutfakta kullanılan araç ve gereçler özellikle mutfak tahtaları, mutfak tezgahları, bıçaklar ve bezler yiyeceklere hastalık etmeninin bulaşmasına neden olabilir. Bunların hijyenine özen gösterin. Etler, sebzeler ve ekmekler için ayrı ayrı tahta ve bıçaklar kullanın ve her kullanım sonrası deterjan ile yıkayın. Bu şekilde davranarak çapraz kontaminasyonu (bulaşmayı) önleyin. Yemeklerinizi hazırlamadan önce ellerinizin temiz olduğundan emin olun.
- Besinleri buzdolabında çözdürün. Özellikle sıcak havalarda oda sıcaklığında çözdürmeyin, güneş altında, soba ya da kalorifer üzerinde asla çözdürmeyin.
- Özellikle et, tavuk, balık, süt ve yumurta gibi protein kaynaklı besinler bakterilerin üremesi için en uygun koşulları oluşturur. Kötü koşullarda saklanan, hazırlanan veya pişirilen bu besinler gıda kaynaklı enfeksiyonlara davetiye çıkartır. Protein kaynaklı besinlerin iyi pişmesine dikkat edin. Kırık, çatlak ve kirlenmiş yumurta almayın. Yumurtayı sadece kullanmadan hemen önce yıkayın.
- Temiz su kullanmaya özen gösterin. Suyun temizliğinden şüpheleniyorsanız kaynatıp kullanmalısınız.
- Meyve ve sebzeleri her zaman iyice yıkayın. Ayrıca sebzeleri sirkeli suda bekletebilirsiniz.
- Evcil hayvanlarınızı sevdikten sonra veya onlara ait bir temizlik sonrasında ellerinizi yıkamayı unutmayın.
- Ambalajı bozulmuş, kapağı hasarlı konserve ya da diğer ambalajlı gıdaları almayın.
Gıda zehirlenmesine neden olduğunu düşündüğünüz besini halka açık bir yerden satın aldıysanız en yakın İl Tarım Müdürlüğü’ne ulaşarak durum hakkında bilgi verin.
