İyot, tiroidin düzgün çalışmasını sağlamak için beslenme yoluyla alınması gereken bir mineraldir.
Tiroid hormonları, metabolizma, kemik sağlığı, bağışıklık tepkisi ve merkezi sinir sistemi gelişimi dahil olmak üzere çok çeşitli vücut fonksiyonlarında önemli görevler üstlenir. Gebelik ve emzirme sürecinde de önemi artan bir mineraldir.
Vücutta iyot dengesiz olarak bulunduğunda, olması gerektiğinden çok ya da az çalışan bir tiroide yol açabilir.
İyotun yaklaşık yüzde 70 ila 80’i boyundaki tiroid bezinde, kalan kısmı ise kanda, kaslarda, yumurtalıklarda ve vücudun diğer kısımlarında dağılmış olarak bulunur.
İyotlu tuzun yaygın olarak kullanıldığı ülkelerde iyot eksikliğine nadiren rastlanır. Bununla birlikte, dünya çapında tahmini 2 milyar insan iyot eksikliği riski altındadır ve dünya çapında yaklaşık 300 milyon insan tiroid bezi işlev bozukluğu ile yaşamaktadır.
Vücut iyot üretmediği için beslenme ya da takviyeler yoluyla alınması gerekmektedir.
Önerilen alım miktarı ve besin kaynakları
14 yaşından itibaren önerilen iyot alımı hem erkekler hem de kadınlar için günde 150 (mcg) mikrogramdır. Artan ihtiyaç nedeniyle hamilelikte 220 mcg, emzirme döneminde 290 mcg alım önerilir.
Besinler, en iyi iyot kaynağıdır. Bitkisel ya da hayvanal gıdalardaki iyot miktarları yetiştirildiği bölgelere göre değişiklik gösterir. Denizden elde edilen balıklar ve diğer ürünler en iyi iyot kaynakları arasındadır.
Deniz yosunu en yoğun iyot içeren besindir. Tuzlu su balıkları, yumurta, peynir ve iyotlu tuz başlıca iyot içeren gıdalar arasındadır. Multivitaminler genellikle potasyum iyodür veya sodyum iyodür formunda iyot içerir. İyot içeren takviyelerin doktor önerisiyle alınması gerektiği unutulmamalıdır.
İyodun görevleri ve iyot bağlantılı sağlık sorunları
İyot vücutta çok önemli görevler üstlenir ve iyot eksikliği ya da fazlalığı bir dizi sağlık sorunlarına neden olabilir. İyotun görevleri ve iyot ile ilişkili sağlık sorunları arasında şunlar bulunur:
1.Tiroid sağlığını korunmak
İyot, tiroid sağlığında hayati bir rol oynar. Boynunuzun ön, alt kısmında yer alan tiroid bezi bazı hormonların üretimini düzenler. Bu hormonlar metabolizmanız ve kalbiniz dahil olmak üzere pek çok vücut fonksiyonunda sağlıklı işleyişin sağlanmasında görev alır.
Tiroid hormonları yapmak için tiroidiniz az miktarda iyota ihtiyaç duyar. İyot olmadan tiroid hormonu üretimi azalabilir. Düşük ya da yetersiz çalışan bir tiroid bezi, hipotiroidizm adı verilen bir duruma yol açabilir.
Yeterli iyot alımı genel tiroid sağlığını iyileştirirken, çok fazla iyot tiroid bezi üzerinde olumsuz bir etkiye (hipertiroidi) neden olabilir. Bu yüzden özellikle tavkiye iyot alımına dikkat edilmelidir.
2. Guatr riskini azaltmak
Guatr tiroid bezinin genişlemesi, büyümesidir. Tiroidiniz hipotiroidizm veya hipertiroidizmin bir sonucu olarak büyüyebilir.
İyot eksikliğine uzun süre maruz kalma sonucunda guatr gelişebilir. İyot kaynaklı guatrlar, diyete iyot bakımından zengin yiyecekler veya takviyeler eklenerek tersine çevrilebilir.
3. Aşırı aktif tiroid bezini yönetmek
Doktorunuz aşırı aktif tiroid bezini tedavi etmek için radyoaktif iyot adı verilen özel bir iyot türü önerebilir. Ağızdan alınan bir ilaçtır ve aşırı miktarda tiroid hormonunu azaltmaya yardımcı olmak için ekstra tiroid hücrelerini yok etmek için kullanılır.
Radyoaktif iyotla ilgili risk, çok fazla tiroid hücresini yok edebilmesidir. Bu durumda hormon üretim miktarını azaltarak hipotiroidiye yol açabilir. Bu nedenle, radyoaktif iyot genellikle anti-tiroid ilaçlar başarısız olduktan sonra önerilir.
4. Hamilelik ve döneminde nörogelişimi sağlamak
Hamilelikte daha fazla iyota ihtiyaç duyulur. Bunun nedeni, hamilelik sırasında iyot alımının fetüsün beyin gelişimi ile bağlantılı olmasıdır. Araştırmalara göre hamilelik sırasında anneleri iyot eksikliği olan bebeklerin IQ’ları daha düşük olmaktadır.
Hamileyseniz ve kullandığınız takviyeler iyot içermiyorsa, doktorunuza iyot takviyesi alımı hakkında danışmalısınız.
Ayrıca emziriyorsanız iyot alımınızı izlemeye devam etmeniz gerekecektir. Emzirme döneminde önerilen günlük iyot miktarı 290 mcg’dir. Bu normalde ihtiyacınız olan iyotun neredeyse 2 katıdır. Bunun nedeni, diyet ve takviyeden aldığınız iyotun anne sütü yoluyla emziren bebeğinize aktarılmasıdır. Bu önemli bir beyin gelişimi dönemidir ve bebeğin anne sütüyle yeterli iyot alımı şarttır.
5. Nükleer serpintiye karşı korunmak
Nükleer acil durumlarda, tiroid bezini radyasyon yaralanmalarından korumak için potasyum iyodür (KI) kullanılmasını önerilmektedir. Potasyum iyodür tablet ve sıvı formlarda mevcuttur.
Potasyum iyodür ne kadar erken alınırsa, bu tür acil durumlarda tiroidin o kadar iyi korunduğu düşünülür.
6. Enfeksiyonları tedavi etmek
İyot, enfeksiyonların tedavisine ve önlenmesine yardımcı olmak için sıvı halde topikal olarak kullanılabilir. Hafif kesik ve sıyrıkların içindeki ve çevresindeki bakterileri öldürme özelliği taşır. Derin kesikler, hayvan ısırıkları veya yanıklar için kullanımı sakıncalıdır.
