Laktoz intoleransı ya da laktoz duyarlılığı dünya nüfusunun %75’ini etkileyen bir sağlık sorunudur. Türkiye’de ise her 2 kişiden birinde laktoz duyarlılığı olduğu tahmin edilmektedir. Laktoz duyarlılığı olan kişiler süt ürünleri tüketimi sonrasında sindirim sistemi problemleri yaşarlar ve bu durum onların yaşam kalitelerini olumsuz etkiler.
Laktoz intoleransı nedir? Belirtileri nelerdir?
Süt ürünlerindeki temel karbonhidrat olan laktozun sindirilememesi sonucu gelişen sindirim sistemi bozukluğuna laktoz intoleransı denir. Bu kişilerde süt ürünleri tüketimi sonrasında gaz, gurultu, şişkinlik, karın ağrısı, bulantı ve ishal gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Laktoz duyarlılığı olan kişilerin bu sorunları yaşamasının sebebi laktozun sindirimi için gerekli olan laktaz enziminin vücutlarında yetersiz üretimidir.
Laktoz, disakkarittir yani basit şeker(monosakkarit) olan glikoz ve glaktoz adlı 2 şeker molekülünün birleşiminden oluşur. Laktozun kan dolaşımına karışıp enerjiye dönüştürülebilmesi için parçalarına ayrılması gerekir ve bunun için de laktaz enzimine ihtiyaç duyulur. Laktozun sindirimi için gerekli olan laktaz enzimi bağırsaklarda yetersiz düzeydeyse laktoz sindirilemez ve yukarıda tanımlanan belirtiler ortaya çıkar.
Anne sütünde laktoz bulunsa da bebekler anne sütündeki laktozu sindirebilir şekilde dünyaya gelirler. 5 yaş altında laktoz intoleransı görülme sıklığı çok düşüktür. Yetişkinler bireylerde görülme sıklığı Uzakdoğulularda %100’ leri bulur. Siyahilerde %75’ler, beyazlarda ise %20’ler düzeyinde laktoz duyarlılığı görülmektedir. Bu durum da göstermektedir ki, genetik faktörler ve toplumların beslenmesinde süt ürünlerine ne ölçüde yer verdiği laktoz intoleransı üzerinde çok etkilidir.
Laktoz içeren besinler nelerdir?
Laktoz; süt ürünlerinde ve süt ürünleri içeren hazır besinlerde bulunmaktadır. Süt, peynir, yoğurt, tereyağı, dondurma, krema, ayran, pastane ürünleri, bisküviler, hazır kekler ve çikolatalar laktoz içeren ürünler arasında sayılabilir. Süt ürünlerinin hepsi laktoz içerse de laktoz intoleransı olan kişiler duyarlılık düzeylerine bağlı olarak farklı miktarlarda süt ve süt ürünleri tüketebilirler. Örneğin kahveye eklenmiş az miktardaki sütü hemen herkes tolere edebilir. Araştırmalara göre laktoz intoleransı olan kişiler genellikle bir kerede 12 grama kadar laktoz içeren süt ürünleri tüketebilirler. Bu miktardaki laktoz yaklaşık 250 ml sütte bulunur. Yoğurt ve sert peynirler süte göre çok daha rahat tolere edilebilir.
Laktoz intoleransı nasıl tedavi edilir?
Süt ürünlerini diyetten çıkarmak ilk akla gelen öneridir. Ancak süt ürünlerinin diyetten çıkarılması kalsiyum eksikliğine neden olabilir ve bu sebeple kalsiyumdan zengin diğer besinlerin diyete eklenmesi gerekir.
Bir başka öneri ise duyarlılığı olan kişilerin süt ürünleri tüketirken laktaz enzimi takviyelerinden yararlanmasıdır. Laktaz takviyeleri damla, tablet ya da kapsül formlarında kullanılabilir. Yapılan çalışmalara göre bu takviyelerin faydası kişiden kişiye değişebilmektedir.
Süt ürünlerinin kontrollü bir şekilde beslenmeye eklenmesiyle, zamanla bağırsaklarda laktoza duyarlılığı azalmaktadır. Az miktarlarda başlayarak beslenmenize eklediğiniz süt ürünlerinin tüketim miktarını, zaman içinde arttırarak laktoz intoleransı probleminizi çözebilir, ya da en azından şiddetini hafifletebilirsiniz.
Bazı probiyotiklerin laktoz intoleransı belirtilerini azalttığına ilişkin veriler bulunmaktadır. Özellikle probiyotik yoğurtlarda bulunan bifidobakterilerin bunda etkili olduğu bilinmektedir.
