Lektin, çoğu bitkide doğal olarak bulunan bir protein türüdür. Bitkiler için koruyucu bir zırh görevi görerek onların sağlıklı bir şekilde büyümesine yardımcı olur. Lektinin böceklere karşı etkin koruma sağlaması nedeniyle bazı böcek ilaçlarında da kullanıldığı bilinmektedir.
En yoğun lektin içeren gıdalar arasında fasulye, barbunya ve nohut gibi kuru baklagiller, mercimek, domates, patlıcan, yer fıstığı, buğday ve diğer tahıllar bulunmaktadır. Bu besinlerin çiğ formlarında lektin düzeyleri daha yüksek olur. Doğal besi olmayan hayvanlardan sağlanan ürünlerde de lektin yüksek düzeylere çıkar. Pastörize sütler işlem görmemiş sütlere göre daha fazla lektin içerir.
Bazı kuru baklagillerin çiğ tüketilmesiyle alınan yoğun lektin bulantı, kusma ve daha da önemli belirtilere neden olabilir.
Bitkisel gıdalar yüksek ısıda pişirildiğinde içeriklerindeki lektin düzeyleri azalır. Bazı bitkisel besinlerdeki nişastalar pişme sırasında basit karbonhidrata dönüşür. Lektin bu karbonhidratlara bağlanarak lektinin olumsuz etkileri yaşanmadan vücuttan atılmış olur.
Lektin bazı besinlerin emilimini de olumsuz etkilediği için besin değeri yoktur şeklinde değerlendirilir.
Lektin Faydalı Mıdır?
Lektin, duyarlılığı olmayan kişiler için faydalı olduğu söylenebilir. Beslenme yoluyla alınan lektin bağışıklık sistemini uyararak patojenlere karşı mücadeleye katkı sağlar. Bazı çalışmalarda antimikrobiyal ve anti kanser özellikleri olduğuna dair veriler elde edilmiştir.
Lektin içermeyen bir diyetin lif açısından zengin olması neredeyse imkansızdır. Çünkü tam tahıllar, kuru baklagiller ve bazı sebzelerin diyetten çıkarılması gerekir ki bu gıdalar günlük lif alımında önemli rol oynar. Lifsiz beslenme kabızlık gibi hızlı sağlık sonuçlarına neden olabileceği gibi kalp hastalıkları ve kanser dahi olmak üzere pek çok hastalığın gelişimine neden olabilir.
Lektin içermeyen bir diyetin vegan ve vejeteryanlar için çok mümkün olmadığı da kolaylıkla tahmin edilebilir. Gıda seçenekleri çok azaltacağı gibi aynı zamanda önemli bitkisel protein kaynaklarından mahrum kalırlar.
Lektinsiz bir diyette ayrıca merada yetişmeyen, doğal besi olmayan her türlü hayvansal gıdanın da tüketilmemesi gerekmektedir ki modern dünyada doğal beslenen hayvansal ürünlere erişmek çok mümkün değildir ya da çok pahalıdır.
Lektin Duyarlılığı Nedir?
Beslenmede fazla lektin almak bağırsak duvarına zarar verir. Bunun sonucunda ishal ve kusma gibi belirtiler oluşur. Lektin nedeniyle zarar gören bağırsak artık işlevini tam olarak yerine getiremez ve besinleri gerektiği gibi özümseyemez.
Lektin duyarlılığı olan kişiler için en zararlı letkin buğdayda bulunan lektindir. Duyarlı kişilerde buğday lektini bağırsak geçirgenliği nedeniyle kana karışır. Vücut bu yabancı proteini tespit eder ve savunma mekanizmasını devreye sokar. Bu durum iltihaplanmaya, vücudun lektine saldırırken kendi dokularına zarar vermesine ve otoimmun hastalıkların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Lektin duyarlılığı belirtileri şunlar olabilir;
Geçirgen bağırsak nedeniyle gaz, ishal, şişkinlik, karın ağrı ve krampları
Yorgunluk
Konsantrasyon güçlüğü, depresyon, aşırı kaygı, ileri erteleme
Serotonin eksikliğine bağlı takıntılı düşünceler
Ciltte döküntü, kızarıklık, kaşıntı
Eklem ağrıları
Sulu gözler, burun tıkanması, boğazda kaşıntı gibi alerjik belirtiler
Bulantı
B12 emilimi yetersizliği nedeniyle kaslarda güç kaybı
Uyku düzensizliği
Sonuç
Bazı araştırmalar büyük miktarda çiğ lektin almanın sağlık üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini göstermektedir. Ancak, ortalama bir beslenme ile her gün bu seviyeye ulaşmak pek mümkün gözükmemektedir. Çalışmalar, lektinlerin işlendiğinde veya pişirildiğinde parçalandığını göstermiştir, bu nedenle çiğ olmayan lektin bakımından zengin gıdalardan kaynaklanan olumsuz sağlık riskleri endişe kaynağı değildir.
Ek olarak, lektin içeren yiyeceklerin çoğunun, sağlıklı ve dengeli bir beslenmenin bir parçası olarak tüketilmesi önerilir. Meyveler, sebzeler ve kepekli tahıllar açısından zengin bir diyetin faydalarını açıkça destekleyen pek çok bilimsel kanıt vardır. Bu yiyecekleri diyetinize dahil etmenin sağladığı sağlık yararları, lektinli yiyeceklerden kaçınmanın olası yararlarından daha ağır basmaktadır. Ancak yukarıda sıralanan belirtiler yaşanıyorsa, bir beslenme uzmanına başvurmalı ve lektin duyarlılığı tespitinden sonra buna uygun bir beslenme programı uygulamalıdır.
