Karotenoidler, gıdalara sarı-turuncu-kırmızı renk veren pigmentlerdir ve doğada 600’den fazla karotenoid bulunmaktadır. Lutein ve zeaksantin de, karotenoid pigmentler olarak sınıflandırılan besin maddelerindendir. Havuç ve portakal gibi turuncu gıdalarda bulunan A vitamini (beta-karoten) veya domates, karpuz ve kırmızı biber gibi kırmızı ürünlerde bulunan likopen adlı karotenoidler kadar bilinmeseler de lutein ve zeaksantin sağlık için çok önemlidir.
Her karotenoid benzersiz faydalar sağlar ve bazıları vücudun belirli bölgelerinde yoğunlaşır. Lutein ve zeaksantin özellikle göz ve cilt sağlığı için faydalıdır.
Lutein ve Zeaksantin’in Görevleri Nelerdir?
Bu karotenoidlerin görme üzerindeki faydaları, öncelikle zararlı mavi ışığın filtrelenmesine yardımcı olma yeteneklerinden kaynaklanır ve ayrıca antiksidan özellikleriyle de göz sağlığına katkı sağlar. Mavi ışığı filtrelemenin önemi nedir? Mavi ışık ışınları, görünür renk spektrumundaki diğer tüm ışık türlerinden daha kısa ve daha enerjiktir, bu nedenle mavi ışık ışınları gözün retinasına daha fazla zarar verir.
Mavi ışık, insan gözüyle görülemeyen ultraviyole (UV) ışığa çok yakın bir ışıktır. UV ışığı gibi mavi ışık da doğal olarak güneşten gelir. Ancak ampüller, bilgisayar ve televizyon ekranları, tabletler ve akıllı telefonlardan da mavi ışık yayılır. Eski nesillere göre mavi ışığa maruz kalma durumu günümüz insanı için çok daha fazla söz konusu olmaktadır.
Lutein ayrıca, cildin yaşlanma belirtileri de dahil olmak üzere birçok cilt sorununun önemli nedenlerinden olan oksidatif hasarla savaşmak için cilt hücrelerine antioksidan destek sağlar. Böylelikle cilt sağlığının korunmasına katkıda bulunur.
Lutein ve Zeaksantin’in Faydaları
Lutein ve zeaksantin’in göz sağlığı üzerine olan etkileri pek çok araştırmaya konu olmuştur ve bu yüzden bu karotenoidlerin en çok bilinen faydası gözleri korumasıyla ilgilidir. Daha fazla lutein ve zeaksantin tüketen insanların yaşlanmaya bağlı olarak gelişen görme bozuklukları açısından daha az risk taşıdıkları bilinmektedir. Diğer yandan lutein’in faydaları arasında cilt sağlığının korunması da bulunmaktadır.
Lutein ve zeaksantin güçlü iki antioksidan olarak oksidatif strese karşı korunmamıza yardımcı olur. Serbest radikllerin vücuttan atılmasına katkı sağlar. Antioksidan etkileri sayesinde cildi güneşin zararlı etkilerinden korur. Bir araştırmada kuru cilde sahip kişiler iki gruba ayrılmış, lutein ve zeaksantin takviyeleri verilmiş kişilerin kontrol grubundakilere kıyasla cilt sağlıklarında iyileşme kaydedilmiştir.
Bunlara ek olarak, 2018 yılında yapılan bir çalışmaya göre beyin dokusundaki karotenoidlerin yaklaşık %60’ının lutein olduğu ve daha yüksek lutein düzeyleri ile yüksek IQ arasında bir ilişki olabileceği belirlenmiştir.
Lutein ve Zeaksantin İçeren Gıdalar
Lutein ve zeaksantin sarı – turuncu pigmentlerdir. Karotenoidler genellikle sarı, turuncu ve kırmızı besinlerde bulunsa da lutein ve zeaksantin daha çok koyu ve parlak yeşil sebzelerde bulunur. Bunun nedeni yeşil sebzelerdeki klorofilin lutein ve zeksantin’i maskelemesidir.
Ispanak, brokoli, maydanoz, kara lahana, roka, brüksel lahanası, bezelye, mısır, bal kabağı, yumurta sarısı ve havuç gibi gıdalarda bulunurlar. Ayrıca portakal, kavun, kivi ve kırmızı biber lutein ve zeaksantin içeren besinlerdir.
Yağlar, lutein ve zeaksantin emilimini arttırır. Bu nedenle yukarıdaki gıdaların bir miktar yağ ile tüketilmesi önerilir. Örneğin yeşil salatalara zeytinyağı eklemek lutein ve zeaksantin emilimini arttırmanıza yardımcı olacaktır.
