Bundan 2500 yıl kadar önce tıbbın atası kabul edilen ve “tüm hastalıklar bağırsakta başlar” diyen Hipokrat’ın ne kadar haklı olduğu her geçen yıl daha iyi anlaşılmaya başlamıştır. Bu sayede prebiyotik ve probiyotik gibi kavramlar sağlıklı beslenmenin vazgeçilmezleri olmuş ve son olarak yepyeni bir kavram olan postbiyotik bunlara eklenmiştir.
Prebiyotik, probiyotik ve postbiyotik nedir, gelin öncelikle bunları kısa tanımlarını yapalım ve sonra yazımızın ana konusu olan postbiyotiklere odaklanalım.
Probiyotikler; bağırsaklarımızda yaşayan dost bakterilerdir. Bu dost ya da yararlı bakterilerin yanı sıra zararlı bakteriler de bağırsaklarımızda bulunur. Eğer zararlı bakterilerin sayısı artıp yararlı bakteriler azalırsa çeşitli hastalıklara davetiye çıkarmış oluruz. Bu dost bakterilerin sayısını arttırmak için fermente gıdalar tüketerek ya da takviyeler yoluyla probiyotik almamız gerekir.
Prebiyotikler; bağırsaklarda bulunan bu yararlı bakterileri besleyen, sindirilemeyen besin bileşikleri olan liflerdir. Bu prebiyotik lifler, aktif halde olmayan faydalı bakterileri aktif hale getirir ve onların gelişmesine yardımcı olur.
Postbiyotikler ise probiyotik bakterilerin prebiyotik olan liflerle beslenirken ürettikleri biyoaktif bileşiklerdir.
Postbiyotikler Nelerdir?
Postbiyotikler, fermantasyon sırasında probiyotikler tarafından üretilen yan ürünlerdir ve fermente gıdalarda bulunur. Bağırsaklarımızdaki faydalı bakteriler ya da probiyotikler, prebiyotiklerle beslendiğinde de benzer bir süreç yaşanır.
Postbiyotikleri daha kolay anlamak için şu basit formül oldukça açıklayıcıdır.
Postbiyotik = Prebiyotik + Probiyotik
Probiyotik olarak adlandırılan bu biyoaktif bileşikler pek çok çeşidi vardır. Bu çeşitleri oluşturan şey probiyotiklerin ne ile beslendiğine bağlı olarak değişir. Bazı postbiyotik çeşitleri şunlardır:
- Kısa zincirli yağ asitleri
- Lipopolisakkaritler
- Enzimler
- Antimikrobiyal peptidler
- Vitaminler ve aminoaistler gibi diğer çeşitli metabolitler
Postbiyotikler Faydalı Mıdır?
Postbiyotiklerle ilgili araştırmalar hala oldukça yeni ve sınırlıdır. Bununla birlikte, mevcut araştırmalar, postbiyotik takviyelerin sağlığa çeşitli faydaları olduğunu göstermiştir.
Bilimsel araştırmalar, postbiyotiklerin sağlıklı bir bağışıklık sistemini korumaya, sağlıklı bir sindirim sistemini desteklemeye ve bağırsaklarımızdaki mikrobiyomu dengelemeye yardımcı olabileceğini doğrulamıştır.
Yapılan çalışmalarda postbiyotiklerin iltihabı azaltabileceği ve muhtemelen tip 2 diyabetin önlenmesine yardımcı olabileceği de gösterilmiştir.
Araştırmalar, kısa zincirli yağ asitleri gibi postbiyotiklerin, hafif ila orta dereceli ülseratif kolit veya Crohn hastalığı olan iki tip inflamatuar bağırsak hastalığında belirtileri iyileştirmeye yardımcı olabileceğini ortaya koymuştur.
Ortay yaşlı yetişkinler ve yaşlı bireyler üzerinde yapılan bazı çalışmalarda postbiyotiklerin bağışıklık sistemini güçlendirmeye, soğuk algınlığı gibi enfeksiyonlara karşı koruma sağlamaya yardımcı olduğu belirlenmiştir.
Postbiyotik takviyesi alan ishali olan çocuklarda ishal süresinin kısaldığı, antibiyotiklere bağlı ishali önlemede postbiyotik takviyelerinin etkili olduğu görülmüştür.
Diğer bazı çalışmalarda ise postbiyotiklerin kan şekerin düzeylerini yönetmeye, kilo vermeye, alerjileri ve kalp hastalıkları riskini azaltmaya yardımcı olduğuna dair bazı veriler elde edilmiştir.
Postbiyotiklerin genel sağlığınız açısından çok önemli olduğuna dair önemli kanıtlar sağlanmış olsa da, tam olarak nasıl çalıştıkları hala anlaşılmış değildir. Faydalı bakteriler tarafından üretilen postbiyotiklerin hangilerinin hangi sağlık koşullarında işe yaradığına dair yapılacak daha kapsamlı çalışmalar ile bu konuda daha fazla aydınlanmaya ihtiyaç vardır.
Beslenmenize Postbiyotik Ekleyin!
Postbiyotik takviyeler probiyotikler kadar yaygın değil. Bu nedenle gıdalar yoluyla postbiyotikler elde etmeliyiz. Yazımızda basit bir formülden bahsetmiş ve postbiyotik = prebiyotik + probiyotik demiştik. Yani prebiyotik ve probiyotik gıdalar tüketirseniz postbiyotikler de elde etmiş olursunuz.
Prebiyotik kaynakları arasında şunlar bulunur: Soğan, sarımsak, pırasa, tahıllar, kuşkonmaz, hindiba, elma, muz, keten tohumu.
Probiyotik içeren gıdalar ise şunlardır: Yoğurt, kefir, lahana turşusu gibi fermente gıdalar. Ayrıca eczanelerde satılan probiyotik takviyelerden de yararlanabilirsiniz.
