Açlık, vücudun yemeğe ihtiyaç duyduğunda oluşan histir. Yeterince yemek yedikten sonra açlık hissi geçici olarak ortadan kaybolur. Ne var ki bazı insanlar kendilerini yemek yedikten sonra bile aç hissedebilirler ve bu kişilerde yemek yeme arzusu gün boyunca devam edebilir.
Beslenme ve yaşam şeklinde yapılacak değişikliklerle bu kontrolsüz açlık duygusu azaltılabilir. Bazı durumlarda ise bu açlık duygusunun kaynağı tedavi gerektiren tıbbi bir duruma işaret edebilir.
Bu yazıda, sürekli aç hissetmenin nedenlerini irdeleyeceğiz. Eğer siz de yemek yedikten hemen sonra tekrar yeme arzusu yaşıyorsanız aşağıdakilerden sizin için uygun olanları belirleyip, bunları değiştirerek açlık duygunuzu kontrol altına alabilirsiniz.
1. Çok düşük kalorili diyet: Çok düşük kalorili diyet uygulayan kişiler sürekli aç hissedebilirler. Bu çok normaldir çünkü ihtiyaç duydukları kaloriyi alamazlar.
Düşük kalori alımı vücutta ghrelin hormonunun üretilmesine neden olur. Ghrelin hormonu açlık hormonu olarak da bilinir ve vücudun daha fazla gıdaya ihtiyaç duyduğu zamanlarda mideden salgılanır.
Düşük kalorili diyetler yemek yenilse bile ghrein hormonu üretimini ve dolayısıyla açlık duygusunu arttırır.
2. Yüksek şekerli beslenme: Pek çok hazır gıda şeker katkılıdır ve bu gıdalar iştahın açılmasına neden olur.
Bazı çalışmalarda şekerli gıdaların ve özellikle fruktoz içerenlerin iştahı arttırdığı gösterilmiştir. Yüksek fruktoz içeren beslenme vücutta daha fazla ghrelin hormonu üretilmesine ve beyin üzerinde etkili olarak daha az doyma hissinin oluşmasına neden olabilir.
Bir başka çalışmada da fruktoz takviyesi alan kişilerin mide boşalma sürelerinin kısaldığı belirlenmiştir.
3. Düşük protein içeren beslenme: Yapılan pek çok çalışmada protein içeren öğünlerin açlık duygusunun oluşmasını geciktirdiği ve sonraki öğünde de daha az yemek tüketimi sağlayarak kilo vermeye yardımcı olduğu belirlenmiştir.
Her öğünde bir miktar protein içeren gıdanın bulunması gün boyu yaşanan açlık hissinin azaltılmasına yardımcı olur.
4. Dehdirasyon: Vücudun sağlıklı çalışabilmesi için her gün yeterli miktarda su içilmesi önemlidir. Bazen susuzluk açlık ile karışabilmekte ve yemek yemeye neden olabilmektedir. ABD’de yapılan bir çalışmada yemekten 30 dakika önce 0.5 litre su içen obez kadınların 8 hafta içinde iştahlarının azaldığı ve kilo verdiği belirlenmiştir.
5. Düşük lifli beslenme: Sindirim sisteminin sağlıklı çalışması ve kabızlığın önlenmesinde rolü olan lifli besinler aynı zamanda açlığın kontrolünde de etkilidir. Bazı çalışmalarda lif takviyesi alan kişilerin daha az açlık yaşadığı ortaya konmuştur.
6. Kalitesiz uyku: Yeterli uyumamak vücudun hormon dengesini bozarak açlığın artmasına neden olabilir. Pek çok çalışmada uyku bozukluklarında obezite ve diyabet gibi hastalıkların riskinin arttırdığı belirlenmiştir.
Erkekler üzerinde yapılan bir çalışmada uykuları kısıtlanan erkeklerin diğerlerine göre daha yüksek düzeyde ghrelin hormonu ürettiği ve daha fazla yemek yedikleri görülmüştür.
7. Can sıkıntısı: Bazı insanlar sıkıntılarını açlık ile karıştırabilir ve bu durum daha fazla yemelerine neden olabilir.
Bir çalışmada sıkılma duygusu yaşayanların yemek yeme gibi ödüllendirici davranışlara daha fazla meylettikleri belirlenmiştir.
8. Yüksek tuzlu beslenme: İnsanların pek çoğu günlük önerilenin çok üzerinde tuz tüketirler. Tuzlu beslenme kalp sağlığı için önemli bir risk faktörü olmanın yanı sıra daha fazla yemek yemeye de neden olmaktadır. Bir araştırmada aynı yemeği yiyen kişiler iki gruba ayrılmış ve bir grubun yemeklerine daha fazla tuz eklenmiştir. Daha tuzlu yiyen katılımcıların daha fazla yemek yedikleri ortaya konmuştur.
9. Menopoz: Bazı araştırmalar kadınların menopoza girerken kilo alma eğiliminde olduklarını belirlemiştir. Bu kilo alımı hormonal değişiklikler de dahil olmak üzere bir dizi faktöre bağlı olabilir. Özellikle östrojen hormonundaki azalmanın iştahı arttırdığına ilişkin kanıtlar bulunmaktadır.
10. İlaçlar: Bazı ilaçlar metabolizmayı ve açlık sinyallerini etkileyebilir. Bazı antidepresanlar, antipsikotikler ve kortikosteroidler normalden daha aç hissedilmesine neden olabilir.
11. Leptin direnci: Leptin mide dolduğunda bunu beyne ileten hormondur. Leptin düzeyleri yemek yenildikten sonra genellikle artar. Leptin direnci olanlarda bu iletişimde sorunlar yaşanır ve tokluk hissi beyne iletilemediği için açlık duygusu devam eder.
12. Stres: Pek çok araştırmada stres ile iştah kontrolü ilişkili bulunmuştur. Bir çalışmada evlilikleri iyi gitmediği için stres yaşayanların daha istikrarlı evlilikleri olanlardan daha fazla ghrelin hormonu ürettiği ve daha düşük kaliteli beslendiği belirlenmiştir.
13. Yapay tatlandırıcılar: Şekersiz olan pek çok hazır içecek ve yiyecekte yapay tatlandırıcılar kullanılır. Bu yiyecek ve içecekleri tüketmek genel şeker alımını azaltır. Fakat hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda yapay tatlandırıcıların iştahı arttırdığına ilişkin veriler bulunmaktadır.
14. Tip 2 diyabet: Kalıcı açlık tip 2 diyabetin belirtisi olabilir. Tedavi edilmeyen diyabet durumunda glikoz hücrelere giremez ve kanda kalmaya devam eder. Bu durumda da kişi kendini yorgun ve aç hisseder.
