Vejetaryen beslenmenin tarihi milattan öncesine dayanmaktadır. Vejetaryenliğin pek çok farklı çeşidi bulunmaktadır ve bu tarz beslenen kişilerin etik, sağlık, çevreye duyarlılık ya da dini gerekçeleri bulunabilmektedir.
Vegan beslenme ise çok daha yeni bir beslenme modelidir ve popülerliğini çok daha yakın bir zamanda kazanmıştır.
Bu yazıda vejetaryen ve vegan beslenmenin benzerlikleri ve farklılıkları ile sağlığımız ve çevremiz üzerindeki etkilerinden bahsedeceğiz.
Vejetaryen beslenme nedir?
Vejetaryen beslenenler et ve et ürünleri yemezler. Buna her türlü kırmızı et, kümes hayvanlarının etleri, balıklar, av etleri ve bunların yan ürünleri dahildir.
Vejetaryen beslenme sebzeler, meyveler, tahıllar, bakliyatlar, yağlı tohumlar ve çekirdekleri içerir. Beslenmenin türüne göre de süt ve süt ürünleri ile yumurtayı da kapsayabilir.
Vejetaryenler kendi içlerinde şu gruplara ayrılırlar.
Lakto-ovo vejetaryenler: Etin hiçbir türünü tüketmezler fakat süt ve süt ürünleri ile yumurta serbesttir.
Lakto vejetaryenler: Etin hiçbir türünü ve yumurta tüketmezler. Süt ve süt ürünleri tüketirler.
Ovo vejetaryenler: Yumurta dışında et ve et ürünleri tüketmezler.
Veganlar: Hayvan etleri, yumurta, süt ve süt ürünleri de dahil olmak üzere hiçbir hayvansal ürün tüketmezler.
Yukarıdakiler teknik olarak vejetaryenlik tanımına uyan gruplardır. Bunlar dışında peskataryenler olarak tanımlanan et ve tavuk yemeyip balık tüketenler ile fleksitaryenler ya da yarı zamanlı vejetaryenler olarak tanımlanan ve haftanın en az 3 günü et tüketmeyenler bulunmaktadır.
Vegan beslenme nedir?
Vegan beslenme vejetaryenizmin en katı kurallı halidir. Dernekleri tarafından yapılan tanımda veganlar her türlü hayvan istismarı ve zulmüne karşı bir yaşam şekli benimserler. Hayvanların beslenme ya da diğer amaçlarla sömürülmesine karşıdırlar.
Bu sebeple veganlar sadece hayvan etlerini yememekle kalmazlar, aynı zamanda yumurta ile süt ve süt ürünlerini tüketmezler. Bal, lutein, pepsin, albümin, kazein ve peynir altı suyu gibi hayvanlardan sağlanan diğer besinleri de beslenmelerinde bulundurmazlar.
Vejetaryenler ve veganların hayvansal ürünleri tüketmeme gerekçeleri benzerdir. Her iki grup ta sağlık ve çevreye duyarlılık adına et tüketmezler. Farklı olarak veganlar havyalardan elde edilen yan ürünlerin, onların sağlığı ve yaşamlarına saygı gereği tüketilmesine karşıdırlar.
Vejetaryenler, etik açıdan hayvanların yeme amacıyla öldürülmesine karşıdır fakat hayvanların uygun koşullarda bulundurulması koşuluyla süt ve yumurta gibi yan ürünlerin tüketilebileceğini kabul ederler. Veganlar ise hayvanların yemek, kıyafet, bilim ya da eğlence amaçlı kullanılmasını reddederler.
Vegan ve vejetaryen beslenmenin artıları ve eksileri
Araştırmalara göre vejetaryen ve vegan beslenme düşük doymuş yağ ve kolesterol içerir. Ayrıca vitaminler, mineraller, lif ve fikokimyasal bileşikler açısından zengin beslenme şekilleridir. Vejetaryen ve vegan beslenenler sebzeler, meyveler, tahıllar, baklagiller ve yağlı tohumlardan zengin beslenirler. Bu besinlerin hepsi insan sağlığı için gerekli olan pek çok besin ögesini içerir.
Diğer taraftan yeterince planlanmamış bir vegan ya da vejetaryen diyet kalsiyum, demir, çinko ve D vitamini gibi bazı besin ögelerinin yeteri kadar alınamaması sonucunu doğurur.
Vegan ve vejetaryenlerin beslenmesinde B12 ve omega3 alımı son derece sınırlıdır ve genenllikle bu kişilerde her iki besin öğesinin eksikliğine rastlanmaktadır.
